Đại tá Hoàng Long Xuyên từ trần hồi 11 giờ 20 phút ngày 27/8/2023 (tức ngày 12/7 năm Quý Mão), hưởng thọ 107 tuổi, ông được xem là nhân chứng cuối cùng của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam) thành lập ngày 22/2/1944.

Đại tá Hoàng Long Xuyên, tên khai sinh là Hoàng Văn Tứ, sinh năm 1917 tại xã Nam Tuấn, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. Năm 17 tuổi, Hoàng Long Xuyên đi theo cách mạng và năm 24 tuổi thì được tổ chức cử sang Trung Quốc học quân sự tại phân hiệu trường quân sự Hoàng Phố. Đầu tháng 11-1944, đoàn thanh niên học quân sự rời Trung Quốc trở về Tổ quốc. Hoàng Long Xuyên cùng với một số đồng chí bị lạc trong rừng nên ngày 24/12/1944 mới về đến nơi. Lúc này, Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân đã ra đời được hai ngày, tuy vậy ông vẫn được coi là một trong những nhân sự đầu tiên của lực lượng vũ trang nước nhà.

Địa phương cùng gia đình tổ chức trọng thể tang lễ Đại tá Hoàng Long Xuyên. 

Đến tháng 8/1945, trên cương vị Phân đội trưởng, Hoàng Long Xuyên đã chỉ huy đơn vị cùng với quần chúng cách mạng nổi dậy, tiến công quân Nhật, làm chủ các vùng Ôn Châu, Hữu Lũng, Thất Khê, Thoát Lãng, Na Sầm... của Lạng Sơn. Sau khi toàn quốc kháng chiến, Hoàng Long Xuyên được bổ nhiệm làm Trung đoàn phó, rồi Trung đoàn trưởng Trung đoàn 28 và tham gia rất nhiều chiến dịch quan trọng.

Thực hiện nghi lễ phủ Quốc kỳ trong tang lễ Đại tá Hoàng Long Xuyên. 

Năm 1949, ông được cử làm Phó tư lệnh Mặt trận Long Châu, tham gia chiến dịch Thập Vạn Đại Sơn, giúp cách mạng Trung Quốc giải phóng biên khu Quảng Tây và Vân Nam. Trong giai đoạn này, đồng chí, đồng đội đã thân mật lấy tên ông đặt cho tên trung đoàn. Từ đây, nhắc đến Trung đoàn Long Xuyên là người ta nhớ đến ông. Những năm sau, ông được bổ nhiệm giữ chức Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Lạng Sơn... Năm 1962, ông được phân công về công tác tại Công an vũ trang Việt Bắc, sau đó làm Giám đốc Công an Liên khu Việt Bắc. Năm 1986, Đại tá Hoàng Long Xuyên nghỉ hưu với cương vị Thủ trưởng cơ quan Điều tra hình sự, Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng.

Đại tá Hoàng Long Xuyên cùng con trai và cháu nội năm 2021 (ảnh gia đình cung cấp). 

Đại tá Hoàng Long Xuyên đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều huân huy chương cao quý và Huy hiệu 75 năm tuổi Đảng. Trước khi qua đời, ông sống cùng gia đình người con trai là Hoàng Văn Tiến, tại phường chùa Hang, thành phố Thái Nguyên. Đồng thời ông còn có 3 người con gái, 8 cháu và 10 chắt sinh sống quây quần quanh địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

Lễ truy điệu Đại tá Hoàng Long Xuyên diễn ra tại gia đình vào sáng ngày 29-8-2023 (tức 14-7 năm Quý Mão); lễ an táng diễn ra cùng ngày tại Nghĩa trang nhân dân tổ dân phố An Thái, thị trấn Hóa Thượng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.